Sfidat në legjislacionin zgjedhor për reklamimet në billborde

Ky artikull u botua fillimisht në KDPolitik nga Katerina Topalova më 29.03.2022

Para çdo palë zgjedhjesh, partitë politike “luftojnë” për të marrë billborde më shumë, më të dukshme, dhe më të mëdha. Gara nuk është pa rregulla, por rregullave u mungojnë qartësimet që gara të jetë e drejtë. Analiza e “Impetus” vë në dukje mospërputhje të shumta, të cilat nëse nuk rregullohen në këtë periudhë mes dy cikleve zgjedhore, atëherë tabloja do të përsëritet në të ardhmen.

Disa në dërrasa të mëdha, mure, garazhe dhe tabela, të tjera mezi të dukshme. Cilat janë rregullat e reklamimit politik në billborde?

Para çdo zgjedhjeje, partitë politike “luftojnë” për të marrë billborde më shumë, më të dukshme, dhe më të mëdha. Gara nuk është pa rregulla, por rregullave u mungojnë qartësimet që gara të jetë e drejtë.

Zgjedhjet e fundit të vitit 2021 treguan sërish se lojtarët po kërkojnë të çarra në rregullat për të bërë gjërat në favor të tyre. Analiza e “Impetus” vë në dukje mospërputhje të shumta, të cilat nëse nuk rregullohen në këtë periudhë mes dy cikleve zgjedhore, atëherë tabloja do të përsëritet në të ardhmen.

Konkretisht, “Impetus” vëren se kuadri ligjor aktual nuk parashikon përcaktime dhe dispozita të qarta për të gjitha llojet e situatave që janë në terren.

Billbordet ndryshojnë në madhësi, dimensione, përpunim, ndriçim dhe në formën e tyre më të fundit mund të jenë dixhitale dhe të transmetuara video ose fotogaleri. Çmimet ndryshojnë nga një lloj në tjetrin, në varësi të vendndodhjes së billbordit. Duke pasur parasysh se si teknologjia po prek me shpejtësi të gjithë sektorët, mungesa e përcaktimeve të llojeve të reklamave dhe vendndodhjeve që mund të përdoren në fushatën zgjedhore për reklamat politike mund të çojë në anashkalimin e rregullave të legjislacionit zgjedhor.

Përveç tabelave në mure/ura, gjatë periudhës zgjedhore janë vërejtur forma të tjera të hapësirës publike dhe reklamimit, si pankarta të varura lart mbi kryqëzime të frekuentuara, të cilat nuk janë të rregulluara dhe të kontrolluara nga asnjë institucion

Posterat u vendosën në vende si: objekte të infrastrukturës publike, shtylla, kantiere, gardhe, objekte fetare, objekte banimi private, stacione, kafene, objekte në pronësi të ndërmarrjeve publike dhe/ose komunave, etj. Dispozitat e Kodit Zgjedhor nuk janë të sakta kur bëhet fjalë për vendndodhjen ku mund të publikohen/vendosen reklamat politike në tabela. Nuk ka vende të ndaluara.

Komunat, qyteti i Shkupit dhe personat juridikë që menaxhojnë vendndodhjen e tabelave i përcaktojnë vendet ku mund të publikohen reklamat. Komunat zakonisht miratojnë një dokument/program për instalimin e pajisjeve urbane dhe tabelave. Megjithatë, ata nuk e zbuluan informacionin e vendndodhjes në përputhje me nenin 78-1 paragrafi 3 i KE-së. Nuk ka asnjë sanksion për këtë.

Mungesa e transparencës dhe llogaridhënies ekziston sepse Kodi Zgjedhor nuk e obligon KSHZ-në që të shpallë publikisht ofertat me paketa të ndryshme të lokacioneve/çmimeve. Kështu, KSHZ-ja publikon vetëm procesverbalet me rezultatet e shortit me numrin e pakove, por jo edhe lokacionet dhe çmimet.

Legjislacioni zgjedhor nuk parashikon se në cilat raste do të hiqet përmbajtja: nëse bëhet fjalë për fushatë billbordesh të zeza, përmbajtje të dëmtuara të billbordit/postereve, vendosje të paligjshme të banderolave ​​apo heqje e përmbajtjes nëse kandidati zgjidhet në raundin e parë.

Nisur nga shifrat e mbledhura nga “Impetus” dhe të paraqitura në hartën online, raporti i shpërndarjes së sloteve për reklama politike nuk përfaqëson nevojat e zgjedhjeve lokale dhe as zbatimin e plotë të kritereve të nenit 78-a, paragrafi 4. Gjatë Zgjedhjet lokale në komuna të caktuara kanë një numër të madh të kandidatëve, si nga partitë në pushtet ashtu edhe nga opozita, por edhe kandidatë dhe lista të pavarura, kështu që raporti 40:40:10:10 nuk lejon konkurrencë të barabartë me billborde reklamuese për zgjedhjet lokale.

Gjithashtu, mundësia që pjesëmarrësi të japë me qira lokacione të papërdorura dhe të mos ketë një procedurë të qartë për mundësinë shtesë të qirasë, ngre pikëpyetje për rëndësinë, arsyetimin dhe qëndrueshmërinë e atij raporti dhe përqindjes së procesit të reklamimit dhe tërheqjes.

Kodi Zgjedhor nuk sanksionon nëse nuk ka përfaqësim politik të klientit në përmbajtjen zgjedhore të tabelave, megjithëse ekziston një dispozitë e detyrueshme që “në të gjitha format e reklamave politike me pagesë klienti që reklamohet duhet të jetë i shënuar qartë”.

REKOMANDIME PËR PRECIZIME PËR ZGJEDHJET E ARDHSHME

Pas analizave, “Impetus” doli me rekomandime për të saktësuar dhe përcaktuar më tej mospërputhjet që janë vërejtur. Disa prej tyre janë:

-Të shtohet paragraf pas paragrafit 1 në nenin 78-a për të përcaktuar se çfarë lloje të reklamave politike me pagesë lejohen. Të sigurohen sanksione nëse përdoren lloje të tjera reklamash.

-Të ndryshohet paragrafi 2 i nenit 78-a me të cilin do të saktësohet se “komuna dhe qyteti i Shkupit kanë për obligim të shënojnë vendet për afishe zgjedhore, për secilin parashtrues veç e veç”, si dhe të shpallin publikisht lokacionet e reklamimit, të të përcaktojë vendet ku do të ndalohet reklamimi dhe të përcaktohet institucioni kompetent për të sanksionuar.

-Të parashikohen sanksione në Kodin Zgjedhor për mospublikim dhe mos respektim të paragrafit 3 të nenit 78-a: “komunat në Republikën e Maqedonisë së Veriut, qyteti i Shkupit dhe personat juridikë që menaxhojnë billbordet janë të detyruar që brenda 5 ditëve nga shpallja e zgjedhjeve të shpallin publikisht lokacionet dhe çmimet për marrjen me qira të tabelave “në format të hapur të të dhënave”.

-Të shtohet paragrafi pas paragrafit 3 të nenit 78-a për të përcaktuar në KE se cilat vendndodhje të tabelave të përdorura për reklama politike me pagesë janë të ndaluara (pronë shtetërore). Të vendosen sanksione ndaj personit juridik që ka marrë me qira atë hapësirë ​​për reklamim politik me pagesë.

-Të obligohet KSHZ-ja, me ndryshimin e paragrafit 6, të nenit 78-a të Kodit Zgjedhor, të shpallë publikisht rezultatet e shortit, së bashku me listat e lokacioneve të ofruara dhe çmimet dhe paketat në formatin e të dhënave të hapura.

-Ndryshimi i paragrafit 7 të nenit 78-a të Kodit Zgjedhor duke specifikuar procedurën nëse një parti politike, koalicion apo kandidat i pavarur ka/kërkon dhënie me qira shtesë të lokacioneve të papërdorura.

-Neni 79 paragrafi 1 të ndryshohet me këtë formulim dhe paragrafët e rinj: “Ndalohet asgjësimi i posterave dhe tabelave zgjedhore ose ngjitja e afisheve në afishe apo përmbajtje të billbordit të pjesëmarrësve të tjerë në fushatën zgjedhore”, ku thuhet të zbatohet e njëjta për përmbajtjen e tabelave. Të shtohet një paragraf i ri për të parashikuar sanksione për personin fizik ose fizik në personin juridik dhe institucionin që duhet të veprojë dhe të vendosë gjoba.

-Të obligohet KSHZ-ja që të kontrollojë pronësinë e lokacioneve me një fushatë të zezë billbordesh. Të parashikon sanksione për personin juridik/agjencinë që ka atë vendndodhje duke mos u lejuar të jetë ofertues në procesin e ardhshëm zgjedhor.

Reklamimi politik duhet të ndjekë rregulla të mirëpërcaktuara, por në të njëjtën kohë duhet të sigurojë konkurrencë të ndershme për të gjithë palët e interesuara në proces. Organizimi i dobët dhe mospërputhjet e shumta tregojnë mundësinë e favorizimit të idivdëve dhe partive.